1
21:00 +07 Thứ sáu, 29/03/2024
1Chính anh em  là  Muối cho đời,  là Ánh sáng cho trần gian. (Mt 5, 13-14)

MENU

Giáo lý cho người trẻ

Thống kê

Đang truy cậpĐang truy cập : 337


Hôm nayHôm nay : 25282

Tháng hiện tạiTháng hiện tại : 298273

Tổng cộngTổng cộng : 27469778

Nhạc Giáng sinh

Thông tin Online

Hãy kết bạn với


Trang nhất » Tin tức » GIÁO LUẬT & THẦN HỌC

CẨM NANG: Ngăn trở tiêu hôn, cấm hôn

Thứ năm - 27/12/2018 08:55-Đã xem: 2150
Ví dụ: Chị A sinh ngày 10-01-1997, đến ngày 10-01-2015 chị A đăng ký kết hôn với anh B tại Ủy Ban Nhân Dân xã X. Tại thời điểm đăng ký kết hôn chị A đã đủ 18 tuổi. Nếu chỉ xác được chị A sinh tháng 01 năm 1997 thì ngày sinh được quy định là ngày 01 tháng 01 năm 1997.


CẨM NANG: NGĂN TRỞ TIÊU HÔN, CẤM HÔN
 
3. NGĂN TRỞ TIÊU HÔN, CẤM HÔN
3.1. Ngăn trở tiêu hôn nói chung
a- ý nghĩa
Ngăn trở tiêu hôn làm cho người ta không có năng cách để kết hôn thành sự (đ. 1073).
"Ngăn trở" ở đây có nghĩa là ngăn cản (người ta kết hôn). Chữ "tiêu hôn" được dịch từ chữ dirimere của Latin, có nghĩ là làm tiêu hủy hay chấm dứt.
"Ngăn trở tiêu hôn" (impedimentum dirimens) sẽ làm cho người ta không còn năng cách để kết hôn hữu hiệu.
"Ngăn trở tiêu hôn" cũng thường được gọi tắt là "ngăn trở".

b- Phân biệt với những ngăn cản hôn nhân khác
Cần phân biệt ngăn trở tiêu hôn với những ngăn cản khác, như cấm hôn hoặc những trường hợp đòi phải xin phép Đấng Bản Quyền địa phương để kết hôn hợp pháp, như kết hôn của người lang thang, không có cư sở (đ. 1071).
Chỉ khi mắc ngăn trở tiêu hôn thì hôn nhân mới bị hủy tiêu.
Ví dụ, hôn nhân khác đạo (giữa người Công Giáo và người lương) thì mắc ngăn trở tiêu hôn, cần phải có miễn chuẩn ngăn trở để kết hôn thành sự, nếu không thì kết hôn sẽ vô hiệu. Hoặc, hôn nhân hỗn hợp (giữa người Công Giáo với Tin Lành. ..) thì cần phải xin phép Đấng Bản Quyền để kết hôn hợp luật.

c- Quyền thiết lập ngăn trở
Giáo Hội cũng tương tự như các quốc gia, vì công ích, thiết lập những luật để hạn chế quyền tự do kết hôn. Những ngăn trở này thuộc luật thiết định của con người, hay còn gọi nhân luật, ví dụ ngăn trở hôn nhân khác đạo, ngăn trở tội ác… Một số ngăn trở khác thì được Giáo Hội xác định và tuyên bố dựa theo Thiên Luật hay luật tự nhiên.

Giáo Luật quy định:
§1. Việc chính thức tuyên bố khi nào luật Thiên Chúa cấm kết hôn hay tiêu hôn thuộc quyền bính tối cao của Giáo Hội mà thôi.
§2. Cũng chỉ có quyền bính tối cao ấy mới có quyền thiết lập những ngăn trở khác đối với những người đã được Rửa Tội.
Các Giám Mục giáo phận hay cha sở không có thẩm quyền thiết lập ra những ngăn trở tiêu hôn. Tục lệ nào du nhập một ngăn trở mới hoặc nghịch với ngăn trở hiện có đều bị Giáo Luật phi bác, bị coi là vô giá trị (đ. 1076).

d- Sự nhận biết về điều luật ngăn trở tiêu hôn
- Làm sao nhận ra được điều luật nào là có quy định về ngăn trở tiêu hôn?
Đó là, khi trong điều luật có xuất hiện những chữ xác định sự vô hiệu hay vô năng, ví dụ như: vô hiệu, tiêu hủy, bất thành, không thành sự, không có khả năng... Ví dụ, đối với ngăn trở khấn dòng, luật quy định:

Những người ràng buộc bởi lời khấn công vĩnh viễn giữ đức khiết tịnh trong một hội dòng kết hôn cũng bất thành (đ. 1088).
Chữ "bất thành" trong điều luật giúp khẳng định lời khấn công nói trên là một ngăn trở tiêu hôn.
Nên lưu ý, sự bỏ đạo một cách minh nhiên của một người Công Giáo không trở thành một ngăn trở tiêu hôn. Đơn giản là, Giáo Luật không có điều luật nào quy định hôn nhân của người này là "vô hiệu", nhưng chỉ quy định phải "có phép" của Đấng Bản Quyền địa phương (đ. 1071,40).

- Ngăn trở tiêu hôn không tùy thuộc vào sự hiểu biết hay ngay tình của con người, nghĩa là, nó vẫn có tác dụng tiêu hủy hôn nhân ngay cả khi có sự lầm lẫn hay không biết một cách ngay tình, hoặc của cha chứng hôn, hoặc của đôi bạn hay của người khác (đ. 15§1).

e- Nihil obstat
Nihil obstat, tiếng La tinh, có nghĩa là không có gì trở ngại.
Ngày nay, đôi khi trong hồ sơ hôn phối từ nước ngoài gởi về xin được cử hành tại kết hôn Việt Nam, Bản quyền địa phương hay cha sở ở nước ngoài có kèm theo giấy chứng nhận Nihil obstat. Nhờ giấy xác nhận này, cha sở biết rằng không có gì trở ngại cho việc kết hôn thành sự và hợp luật, chấp nhận chứng hôn cho đôi bạn.

3.2.
Mười hai ngăn trở tiêu hôn
1) Tuổi
§1. Người nam chưa trọn mười sáu tuổi, cũng như người nữ chưa trọn mười bốn tuổi, không thể kết hôn thành sự. 
§2. Hội Đồng Giám Mục có trọn quyền ấn định tuổi cao hơn để kết hôn cách hợp thức (đ. 1083).

Điều kiện để kết hôn thành sự là nam đủ 16 tuổi, nữ đủ 14 tuổi; nhưng đối với điều kiện để kết hôn hợp luật thì phải theo ấn định của HĐGMVN: nam đủ 20 tuổi trọn, nữ đủ 18 tuổi, theo như luật quốc gia hiện hành.

Về cách tính tuổi để kết hôn hợp luật, Giáo Hội căn cứ theo quy định của Tòa án Nhân dân Tối cao, trong Thông Tư liên tịch, ngày 6-1-2016, như sau:

1. “Nam từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên” quy định tại điểm a khoản 1 điều 8 của Luật hôn nhân và gia đình là trường hợp nam đã đủ hai mươi tuổi, nữ đã đủ mười tám tuổi trở lên và được xác định theo ngày, tháng, năm sinh.
Trường hợp không xác định được ngày sinh, tháng sinh thì thực hiện như sau:

a) Nếu xác định được năm sinh nhưng không xác định được tháng sinh thì tháng sinh được xác định là tháng một của năm sinh;

b) Nếu xác định được năm sinh, tháng sinh nhưng không xác định được ngày sinh thì ngày sinh được xác định là ngày mùng một của tháng sinh.

Ví dụ: Chị A sinh ngày 10-01-1997, đến ngày 10-01-2015 chị A đăng ký kết hôn với anh B tại Ủy Ban Nhân Dân xã X. Tại thời điểm đăng ký kết hôn chị A đã đủ 18 tuổi. Nếu chỉ xác được chị A sinh tháng 01 năm 1997 thì ngày sinh được quy định là ngày 01 tháng 01 năm 1997.

 
2) Bất lực
 Bất lực giao hợp có trước khi kết hôn và vĩnh viễn, hoặc phía bên nam hoặc phía bên nữ, hoặc tuyệt đối hoặc tương đối tự bản chất tiêu hủy hôn nhân (đ. 1084).
a- Bất lực giao hợp gây tiêu hôn được luật quy định phải là có trước khi kết hôn và vĩnh viễn, không có khả năng chửa trị được. Bất lực gọi là tuyệt đối khi người này không có khả năng giao hợp đối với tất cả mọi người khác; gọi là tương đối khi không có khả năng chỉ đối với một số người. Bất lực tương đối thường do bị sốc tâm lý của bên nam hoặc bên nữ.

b- Bất lực giao hợp thuộc ngăn trở tiêu hôn theo luật tự nhiên nên không ai có quyền miễn chuẩn, không được kết hôn. Tuy nhiên, trước khi kết hôn, "nếu hồ nghi có ngăn trở bất lực, dù hồ nghi về luật hay về sự kiện, thì không được ngăn cản hôn nhân và cũng không được tuyên bố là hôn nhân bất thành, bao lâu còn hồ nghi" (đ. 1084§2).

c- Tình trạng son sẻ, không thể sinh con, do người nam hoặc do người nữ không bị cấm hay tiêu hủy hôn nhân (đ. 1084§2).
Tuy nhiên khi biết rõ hay có nghi ngờ mình không có khả năng sinh con thì phải cho phía bên kia biết trước khi kết hôn. Nếu không cho người mình sắp kết hôn biết về việc đó thì hôn nhân có thể được tòa án giáo phận tuyên bố vô hiệu, dựa trên nền tảng bên kia bị lầm lẫn do bên này lừa gạt, chiếu theo quy tắc của điều 1098.


3) Dây hôn phối
 Người đang ràng buộc bởi dây hôn phối trước, dù chưa hoàn hợp, thì kết hôn cũng bất thành (đ. 1085). 
a- Dây hôn phối được thành lập khi đôi bạn kết hôn, dù là theo thể thức dân sự hay tôn giáo. Theo giáo thuyết Công Giáo,  dây hôn phối không thể đoạn tiêu cho dù đó là dây hôn phối Công Giáo hoặc dân sự, hoặc tôn giáo khác.

b- Dây hôn phối làm cho kết hôn sau bất thành, dù trong hôn nhân trước họ chưa hoàn hợp. Giáo Hội theo thuyết "ưng thuận", chủ trương sự kết hôn hệ tại ở sự ưng thuận của đôi bạn chứ không hệ tại ở sự hoàn hợp.

Gratianus, nhà giáo luật thế kỷ 12, có nêu lý thuyết cho rằng hôn nhân chỉ hoàn thành khi đôi bạn đã hoàn hợp (x. Decretum Gratiani), nhưng Giáo Hội đã không công nhận lý thuyết này.

Nếu có hồ nghi một trong đôi bạn có vướng ngăn trở dây hôn phối thì phải đình hoãn việc kết hôn cho tới khi được xác định rõ. Giáo Luật nhấn mạnh rằng:
"Dù hôn nhân trước bất thành hoặc được tháo gỡ vì bất cứ lý do nào, thì không vì đó mà được phép kết hôn lần nữa, trước khi thấy rõ cách hợp thức và chắc chắn rằng hôn nhân trước đã bất thành hoặc đã được tháo gỡ" (đ. 1085§2).
[1]

 4) Khác đạo (dị giáo)
 Hôn nhân giữa một người đã được Rửa tội Công Giáo với người không được Rửa tội thì bất thành (đ 1086§1).
Hôn nhân "khác đạo", cũng được gọi là hôn nhân "dị giáo", là hôn nhân giữa một bên là Công Giáo và một bên không được rửa tội. Hôn nhân khác đạo bị ngăn trở tiêu hôn.

Hôn nhân gọi là "hỗn hợp" khi một bên là Công Giáo và bên kia được Rửa Tội trong một Kitô giáo khác (Tin Lành, Anh Giáo…) mà không hiệp thông trọn vẹn với Giáo Hội Công Giáo. Hôn nhân hỗn hợp không bị tiêu hôn nhưng cần phải có phép minh nhiên của Đấng Bản Quyền địa phương (đ.1124).


5) Chức thánh
 Những người đã lãnh nhận chức thánh kết hôn cũng bất thành (đ. 1087).
Những chức thánh là chức Giám mục, Linh mục và phó tế. Ngăn trở chức thánh thuộc luật Hội Thánh. Quyền miễn chuẩn được dành riêng cho Tông Tòa.
Giáo sĩ triều khi xuất ra kết hôn thì phải trải qua hai tình trạng: 1- Xuất ra khỏi hàng giáo sĩ,
[2] hoặc do xin và được ân ban hoặc do bị trục xuất; 2- Xin Tòa Thánh và được miễn chuẩn ngăn trở chức thánh.

Giáo sĩ dòng khi xuất ra kết hôn thì phải trải qua hai tình trạng: 1- Chấm dứt lời khấn dòng công, hoặc do xin và được miễn chuẩn giữ lời khấn hoặc do bị sa thải; 2- Xin Tòa Thánh và được miễn chuẩn ngăn trở chức thánh.


6) Khấn dòng
Những người ràng buộc bởi lời khấn công vĩnh viễn giữ đức khiết tịnh trong một hội dòng kết hôn cũng bất thành (đ. 1088).
Ngăn trở khấn dòng được điều 1088 nói đến là lời "khấn công" gây tiêu hôn cho người đang bị ràng buộc bởi lời khấn công vĩnh viễn giữ đức khiết tịnh trong một hội dòng.

Ngăn trở này chỉ gây tiêu hôn nếu khấn trong một hội dòng (institutum religiosum), không gây tiêu hôn nếu khấn trong tu hội đời (institutum saeculum) hay trong tu đoàn tông đồ (societas vitae apostolicae). Theo Giáo Luật, trong Tu Hội đời hay Tu Đoàn Tông Đồ không có lời khấn "công", nhưng chỉ là "tư", và không làm tiêu hôn. Những lời khấn tư chỉ khiến hôn nhân bất hợp luật khi chưa được miễn chuẩn.

Giám Mục giáo phận có quyền miễn chuẩn ngăn trở lời khấn dòng công nếu dòng thuộc luật giáo phận. Tòa Thánh dành quyền miễn chuẩn lời khấn dòng công nếu dòng thuộc luật Giáo Hoàng.


7) Bắt cóc
 Không thể có hôn nhân giữa một người nam và một người nữ bị bắt cóc với chủ ý kết hôn với người ấy, trừ khi người nữ tự ý lựa chọn cuộc hôn nhân ấy, sau khi đã được tách rời ở một nơi an toàn và tự do (đ. 1089).

Khi người nữ bị bắt cóc thì kể như người này mất tự chủ, không có đủ sáng suốt để cam kết hôn nhân. Chỉ sau khi người nữ được tách rời ở một nơi an toàn tự do, khiến có thể tự quyết định một cách sáng suốt thì kết ước hôn nhân mới thành sự.


8) Tội ác
§1. Kẻ chủ ý kết hôn với một người nào đó mà gây ra cái chết cho người phối ngẫu của người ấy hay của mình, thì việc kết hôn này bất thành.

§2. Những người đã cộng tác với nhau cách thể lý hay luân lý để giết người phối ngẫu của họ, dù kết hôn với nhau cũng bất thành (đ. 1090).

Cộng tác cách luân lý có nghĩa là cộng tác bằng tác động tư tưởng, ví dụ như nói ủng hộ, bày mưu kế để giết hại... Cộng tác thể lý có nghĩa là cộng tác trong hành vi giết hại, ví dụ như đưa thuốc độc...

Quyền miễn chuẩn ngăn trở tội ác được dành riêng cho Tòa Thánh (đ. 1078§2,20).


9) Họ máu
§1. Những người có họ máu hàng dọc, từ dưới lên và từ trên xuống, hoặc pháp lý hoặc tự nhiên, kết hôn với nhau bất thành.
§2. Trong họ máu hàng ngang, hôn nhân bất thành cho đến hết bậc thứ bốn.
§3. Ngăn trở họ máu không nhân cấp.

§4. Không bao giờ cho phép kết hôn, nếu còn hồ nghi hai bên có họ máu với nhau ở bất cứ bậc nào thuộc hàng dọc hay ở bậc thứ hai thuộc hàng ngang.
a- Luật hôn nhân gia đình của Việt Nam có hiệu lực ngày 01-01-2015, có giải thích về "trực hệ" như sau: "Những người cùng dòng máu về trực hệ là những người có quan hệ huyết thống, trong đó, người này sinh ra người kia kế tiếp nhau" (Điều 3, số 17).
Quan hệ họ máu hàng dọc, hay trực hệ, ví dụ, giữa ông (trên xuống) và cháu (dưới lên).
Trong họ máu hàng dọc (trực hệ) có bao nhiêu đời (generationes) thì có bấy nhiêu bậc (gradus), không tính gốc tổ chung (đ. 108§2).
Quan hệ ông - cháu, được kết nối là ông - cha - cháu, được tính là 2 bậc hay 2 đời hàng dọc (tổng cộng 3 người, trừ đi 1 tổ chung).
Họ máu hàng dọc gây ngăn trở tiêu hôn ở mọi bậc.

b- Quan hệ họ máu hàng ngang, đi từ dưới lên và vòng qua ông tổ rồi xuống. Ví dụ quan hệ, anh - em họ con chú con bác, được kết nối là: anh - bác - ông - chú - em, được tính là 4 bậc hàng ngang (tổng cộng 5 người trừ 1 tổ chung).
Hôn nhân có họ máu 5 bậc hàng ngang không còn có ngăn trở tiêu hôn.
Chú ý, trong họ máu hàng ngang, Giáo Luật chỉ tính ngăn trở tiêu hôn theo "bậc" (gradus) chứ không tính theo đời (generationes). Trong họ máu hàng ngang, bậc và đời không tương đương với nhau như trong hàng dọc (đ. 108§2).

c- Luật dân sự Việt Nam
Luật dân sự Việt Nam về Gia đình không dùng khái niệm "bậc" như trong Giáo Luật, chỉ dùng khái niệm "đời". Luật Việt Nam cấm kết hôn:
Những người có họ trong phạm vi ba đời là những người cùng một gốc sinh ra gồm cha mẹ là đời thứ nhất; anh, chị, em cùng cha mẹ, cùng cha khác mẹ, cùng mẹ khác cha là đời thứ hai; anh, chị, em con chú, con bác, con cô, con cậu, con dì là đời thứ ba (Điều 5, khoản 2d).
Trong họ máu hàng ngang, quy định của luật dân sự so với Giáo Luật cũng tương đương như nhau về cấm hôn hay ngăn trở tiêu hôn, tuy cách dùng từ ngữ có khác nhau, về "đời" hay "bậc". Ví dụ, anh - em con chú con bác, được tính là 3 đời theo luật dân sự, cũng tương đương với 4 bậc theo Giáo Luật. Xa hơn hay hết 3 đời (tính theo dân sự) hay 4 bậc (tính theo Giáo Luật) đều hết bị ngăn cấm hay ngăn trở kết hôn.

d- Ngăn trở họ máu không nhân cấp (non si moltiplica) nghĩa là không tăng nhiều thêm lên.
Tại sao lại có thể nhân cấp?
Đôi khi do có những quan hệ chồng chéo và phức tạp, khiến có thể có thêm cách tính làm nhân bội bậc thêm lên. Ví dụ, hai anh em cùng cha khác mẹ nhưng hai người mẹ lại là chị em ruột, khiến xảy ra hai cách tính:
anh A - cha - em B: 2 bậc hàng dọc (tính quy về người cha, họ là anh em ruột).
anh A - mẹ A - mẹ A B - mẹ B- em B: 4 bậc hàng ngang (tính quy về người mẹ, A và B là anh em họ cô dì).
Theo nguyên tắc không nhân bội, phải xác định họ máu theo cách tính có kết quả ít nhất. Trong ví dụ trên, phải xác định A và B có họ máu hàng dọc 2 bậc.

e- Giáo luật cấm tuyệt đối, nghĩa là không miễn chuẩn cho việc kết hôn có họ máu hàng dọc (cha - con…) và anh em ruột. Hơn nữa, khi có hồ nghi có họ máu này thì cũng không được phép kết hôn (đ. 1091§4).


10) Họ kết bạn (hôn thuộc)
Những người có họ kết bạn ở bất cứ bậc nào thuộc hàng dọc kết hôn với nhau bất thành (đ. 1092).

a- Khác với họ máu, họ kết bạn phát sinh do một hôn nhân thành sự, cho dù bất hoàn hợp, giữa người chồng với huyết tộc của người vợ, cũng như giữa người vợ với huyết tộc của người chồng.

Ví dụ, người chồng có họ kết bạn hàng dọc một bậc với mẹ hay con riêng của vợ; hai bậc hàng dọc với bà ngoại hay cháu riêng của vợ. Những quan hệ họ kết bạn hàng dọc thì có ngăn trở tiêu hôn cho cả một hay hai bậc như trên.

b- Vì vậy, sau khi vợ chết, chồng kết hôn bất thành với mẹ hoặc con gái riêng hay cháu ngoại của vợ. Tuy nhiên người chồng đó có thể kết hôn với chị hay em vợ, vì anh có họ kết bạn với người ấy theo hàng ngang mà thôi.


11) Công hạnh (liêm sĩ)
Ngăn trở công hạnh phát sinh từ một cuộc hôn nhân bất thành sau khi đã sống chung do tư hôn công khai hay hiển nhiên; ngăn trở này tiêu hôn ở bậc thứ nhất thuộc hàng dọc giữa người chồng với những người nữ có họ máu với người vợ, và ngược lại (đ. 1093).

a- Tương tự nhưng lại khác với ngăn trở họ kết bạn, ngăn trở công hạnh phát sinh từ một cuộc sống chung hiển nhiên bất hợp pháp hay có kết hôn nhưng không thành sự.

Họ thực sự chưa phải là vợ chồng hợp pháp, nhưng đã ăn ở công khai hay hiển nhiên như vợ chồng. Vì vậy, nếu họ kết hôn với cha mẹ hay con cái riêng của bên kia thì sẽ tạo nên một vụ tai tiếng, mất liêm sĩ, trái đạo đức. Ví dụ, ông A đã sống chung công khai với bà B thì ông này kết hôn với mẹ hay con gái riêng của bà B thì quả là trái đạo đức, cho dù bà này vẫn còn sống hay chết.

Tuy nhiên khi cuộc tư hôn hay sống chung của đôi bạn còn kín ẩn thì không tạo nên ngăn trở công hạnh.
Hôn nhân có ngăn trở công hạnh chỉ gây tiêu hôn một bậc hàng dọc; có thể được miễn chuẩn.


12) Họ pháp lý
Những người có họ với nhau do việc nhận con nuôi được pháp luật công nhận kết hôn với nhau bất thành ở hàng dọc hoặc ở bậc thứ hai thuộc hàng ngang (đ. 1094).

a- Việc nhận con nuôi chỉ tạo thành ngăn trở tiêu hôn họ pháp lý khi việc nhận con nuôi được pháp luật công nhận. Nếu chỉ nhận con nuôi bằng lời nói hay chỉ có giấy tờ riêng tư thì không được kể là có họ pháp lý, không gây tiêu hôn.
Con nuôi có họ pháp lý, sẽ kết hôn bất thành với cha, mẹ nuôi (hàng dọc) hoặc con của cha mẹ nuôi (hàng ngang hai bậc).

b- Họ thiêng liêng được hình thành giữa người đỡ đầu và người được đỡ đầu trong bí tích Rửa Tội không còn gây ngăn trở tiêu hôn nào theo bộ Giáo luật mới.
Cũng vậy, những việc nhận cha con thiêng liêng bằng những hình thức khác mà không được pháp luật công nhận cũng không tạo nên ngăn trở tiêu hôn.

3.3. Ngăn trở công (public) và ngăn trở tiềm ẩn (occult)
a- Ngăn trở công (public)
Ngăn trở là công (public), nghĩa là ngăn trở có thể chứng minh được ở tòa ngoài (đ. 1074). Điều chính yếu là ngăn trở "có thể chứng minh được" (susceptibility to proof). Vì vậy, đôi khi ngăn trở công cũng có thể là ngăn trở còn "kín đáo" xét theo sự kiện nhưng xét theo pháp lý thì nó vẫn "có thể chứng minh được".

Ví dụ: Ngăn trở dây hôn phối hoặc ngăn trở chức thánh được cử hành trong riêng tư kín đáo hay bí mật. Những ngăn trở này có thể chứng minh được, tuy còn kín đáo, ít người biết, nên vẫn là công.
Vì vậy, ngăn trở "công" (public) cũng không có nghĩa là ngăn trở đã trở nên "công khai" rõ ràng, như vẫn tưởng lầm. Một ngăn trở cho dù được nhiều người biết theo như bên ngoài biểu hiện, nhưng lại không chứng minh được, thì vẫn không là ngăn trở công (public).
[3]

b- Ngăn trở tiềm ẩn (occult)
Ngăn trở mà không chứng minh được ở tòa ngoài được gọi là ngăn trở mập mờ, tiềm ẩn (occult). Nếu ngăn trở tiêu hôn có thể chứng minh được, tuy còn kín đáo, không ai biết, nó lại là ngăn trở "công".
[4]
Các ngăn trở thông thường là công vì có những sự kiện  hay chứng cớ chứng tỏ. Hiếm khi mới xảy ra ngăn trở tiềm ẩn, không chứng minh được. Ngăn trở tiềm ẩn có thể do những sự kiện liên quan có phần mù mờ không rõ.

Ví dụ, đôi bạn có quan hệ huyết tộc nhưng lại trong tình trạng không chắc chắn và cũng không thể dùng phương pháp khoa học để chứng minh; ngăn trở tội ác do có cộng tác vào việc giết hại người phối ngẫu kia, nhưng sự cộng tác này lại là cộng tác luân lý, thuộc tinh thần, khó mà chứng minh được; ngăn trở công hạnh xảy ra trong tình trạng mà khó xác định họ sống như vợ chồng là công khai hay kín đáo.
Nói chung, khi có ngăn trở tiềm ẩn, sự miễn chuẩn được dễ dàng hơn rất nhiều, được Giáo luật quy định trong một số trường hợp. Ví dụ, khi một trong đôi bạn  nguy tử, cha giải tội có quyền miễn chuẩn những ngăn trở tiềm ẩn ở toà trong, vào lúc hoặc ngoài lúc ban bí tích Sám Hối (đ.1079§3).


3.4. Miễn chuẩn
a- Khái niệm
 Miễn chuẩn, hay là sự nới lỏng một luật thuần túy Giáo Hội trong một trường hợp đặc biệt, có thể được ban do những người có quyền hành pháp, trong giới hạn thẩm quyền của mình, cũng như do những người minh nhiên hay mặc nhiên có quyền miễn chuẩn, hoặc do chính luật, hoặc do ủy quyền hợp pháp (đ. 85).
Miễn chuẩn hay chuẩn (dispensatio)
[5] là sự nới lỏng, không còn bắt buộc phải theo một quy định pháp lý hay luật lệ, được ban bởi người có quyền hành pháp.

Ví dụ, trong một giáo phận, Đức Giám Mục giáo phận, cha Tổng Đại Diện, cha Đại Diện Giám Mục là những người có quyền hành pháp
[6] có quyền miễn chuẩn ngăn trở tiêu hôn.

Miễn chuẩn cũng có hạn định, chỉ được miễn chuẩn những luật có tính cách kỷ luật, không được miễn chuẩn những luật ấn định những yếu tố thiết yếu làm nên định chế hay các hành vi pháp lý (đ. 86); cũng không được miễn chuẩn những luật hình sự hay tố tụng (đ. 87).

b- Phạm vi quyền miễn chuẩn
Đấng Bản Quyền địa phương có quyền miễn chuẩn những ngăn trở thuộc luật Giáo Hội, cho những người thuộc quyền mình và mọi người đang cư ngụ trong địa hạt của mình khỏi mọi ngăn trở thuộc luật Giáo Hội (đ. 1078).
Đấng Bản Quyền địa phương không được miễn chuẩn:
- Ngăn trở tiêu hôn dành riêng cho Tông Tòa: Khấn dòng thuộc luật giáo hoàng, chức thánh, tội ác (đ. 1087, 1088, 1090);
- Ngăn trở tiêu hôn thuộc luật Chúa hay tự nhiên: Dây hôn phối (đ. 1085), họ máu hàng dọc hay họ máu hàng ngang bậc thứ hai (anh em ruột, đ. 1078§3).

c- Miễn chuẩn khi đã sẵn sàng lễ cưới
Giáo luật dự trù miễn chuẩn ngăn trở khi gần đến lễ cưới, lúc mọi sự đã sẵn sàng, mới khám phá ra có ngăn trở. Để xin được miễn chuẩn phải mất thời gian, nhất là đối với những ngăn trở dành riêng cho Tông Tòa. Nếu phải chờ đợi, nguy cơ bị thiệt hại nặng nề có thể xảy ra.
Trong trường hợp này, Bản Quyền địa phương được quyền miễn chuẩn ngay cả những ngăn trở dành riêng cho Tông Tòa, trừ ngăn trở chức thánh và khấn dòng thuộc luật giáo hoàng (đ. 1080§1).
Trong trường hợp khám phá ra có ngăn trở còn tiềm ẩn, mà mọi sự đã sẵn sàng và có nguy cơ bị thiệt hại nặng nề có thể xảy ra thì ngay cả vị chứng hôn là cha sở, cha  được ủy quyền chứng hôn cũng được quyền miễn chuẩn. Ngay cả cha giải tội hay một vị tư tế, phó tế (đ. 1079§§2-3) cũng có quyền miễn chuẩn những ngăn trở còn tiềm ẩn (đ. 1079§2).

d- Miễn chuẩn ngăn trở trường hợp nguy tử
Nguy tử khẩn cấp
Trong trường hợp nguy tử khẩn cấp Đấng Bản Quyền địa phương có thể miễn chuẩn cho những người thuộc quyền mình đang ở bất cứ nơi nào hoặc mọi người đang cư ngụ trong địa hạt của mình:
- Khỏi phải giữ thể thức cử hành hôn nhân, tức là khỏi phải cử hành hôn lễ. Khi được miễn chuẩn thể thức, một sự biểu lộ sự ưng thuận kết hôn đơn giản thì cũng đủ để hôn nhân thành sự (đ. 1079§1).
- Khỏi mọi ngăn trở, cũng như từng ngăn trở công hay tiềm ẩn thuộc luật Giáo Hội, trừ ngăn trở do thánh chức Linh Mục (đ. 1079§1).
Nguy tử khẩn cấp nhưng không xin chuẩn được
Trong cùng các hoàn cảnh nguy tử khẩn cấp được nói đến ở trên (đ. 1079§1), nhưng lại không thể đến với Đấng Bản Quyền địa phương để xin miễn chuẩn được, thì cả cha sở hay thừa tác viên có chức thánh đã được uỷ quyền hợp pháp, lẫn tư tế hay phó tế chứng hôn chiếu theo quy tắc của điều 1116§2, đều có cùng một quyền miễn chuẩn như Bản Quyền địa phương (đ. 1079§1).
Được coi là không thể đến với Đấng Bản Quyền địa phương được, nếu chỉ có thể liên lạc với ngài qua điện tín hoặc điện thoại (đ. 1079§1).
 
Miễn chuẩn ngăn trở tòa trong
Giáo Luật quy định ở điều 1079§3:
Trong cơn nguy tử, cha giải tội có quyền miễn chuẩn những ngăn trở tiềm ẩn (occult) ở toà trong, vào lúc hoặc ngoài lúc ban bí tích Sám Hối.
Miễn chuẩn ngăn trở "ở tòa trong", nghĩa là, miễn chuẩn được làm trong sự kín đáo, riêng tư. Miễn chuẩn ngăn trở ở toà ngoài, nghĩa là miễn chuẩn được thực hiện theo hình thức luật định, như thông thường vẫn làm.

Điều 1082 cũng quy định:
Trừ khi phúc chiếu của Toà Ân Giải quy định cách khác, phép chuẩn một ngăn trở kín đã được ban ở toà trong nhưng ngoài bí tích, phải được ghi trong một cuốn sổ được lưu giữ cẩn thận tại văn khố mật của Tòa Giám Mục, và nếu sau này ngăn trở tiềm ẩn thành ngăn trở công, thì không cần phải xin một phép chuẩn nào khác ở toà ngoài. 

Dựa vào đ.1079§3 thì trong trường hợp nguy tử cha giải tội có quyền miễn chuẩn những ngăn trở tiềm ẩn (occult), ở tòa trong vào lúc hoặc ngoài lúc ban bí tích Sám Hối. Tuy vậy, nếu miễn chuẩn ngăn trở ngoài bí tích Giải Tội
[7] thì phải ghi vào sổ lưu giữ cẩn thận tại văn khố mật của Tòa Giám Mục. Nếu sau này ngăn trở lại trở nên chứng minh được, thì cũng không cần phải xin một phép chuẩn nào khác ở toà ngoài.

e- Đơn xin miễn chuẩn các ngăn trở
Cha sở giúp đôi bạn sắp kết hôn làm đơn lên Đấng Bản Quyền (ĐGM Giáo Phận, hoặc Tổng Đại Diện, hoặc Đại Diện GM) hoặc linh mục nào được Đức Giám Mục ủy quyền miễn chuẩn trong phạm vi hôn phối. Dĩ nhiên là ngăn trở đó phải thuộc thẩm quyền của Đấng Bản Quyền địa phương và cha sở nhận thấy có lý do chính đáng để đôi bạn được miễn chuẩn.

Đơn xin miễn chuẩn nên làm thành 3 bản để có thể lưu lại Tòa Giám Mục và giáo xứ.

3.5. Những trường hợp kết hôn cần xin phép
a- Những quy định pháp lý

Điều 1071: 
§1. Trừ những trường hợp cần thiết, nếu không có phép Đấng Bản Quyền địa phương, không ai được chứng hôn:
1) Hôn nhân của những người không có cư sở;
2) Hôn nhân nào không thể được công nhận hay không thể được cử hành chiếu theo quy tắc của luật dân sự; 
3) Hôn nhân của người mắc nghĩa vụ tự nhiên phát sinh do cuộc phối hợp trước, đối với bên kia hay đối với con cái; 
4) Hôn nhân của người hiển nhiên chối bỏ đức tin Công Giáo ;
5) Hôn nhân của người đang mắc vạ;
6) Hôn nhân của người vị thành niên (dưới 18 tuổi trọn), khi cha mẹ không hay biết hay đã phản đối cách hợp lý;
7) Hôn nhân cử hành qua những người đại diện;

§2. Đấng Bản Quyền địa phương không được ban phép chứng hôn cho người đã hiển nhiên chối bỏ đức tin Công Giáo, trừ khi đã giữ những quy tắc được nói đến ở điều 1125, với những thích nghi cần thiết.

b- Không thể kết hôn dân sự?
Luật quy định việc kết hôn phải xin phép khi "không được công nhận hay không thể được cử hành chiếu theo quy tắc của luật dân sự" (đ.1071§1,20). Trong thực tế đó có thể là trường hợp đôi bạn muốn kết hôn nhưng không thể được chính quyền cho đăng ký. Nguyên nhân có thể là do thiếu tuổi, không có giấy tờ dân sự, tội phạm...

c- Nghĩa vụ tự nhiên do cuộc phối hợp trước
Hôn nhân của "người mắc nghĩa vụ tự nhiên phát sinh do cuộc phối hợp trước, đối với bên kia hay đối với con cái" cần được lưu ý.  Cần phải giải quyết ổn thỏa giữa hai bên khi họ còn mắc nghĩa vụ; hoặc khi có hồ nghi có mắc nghĩa vụ thì phải điều tra để tránh được sự lừa gạt gây hà tỳ ưng thuận dẫn đến nguy cơ hôn nhân tan vỡ sau này, nhất là đối với những người ở tỉnh khác xa hay ngoại quốc.

Ví dụ, trong trường hợp một người đã có con riêng thì tự người đó phải cho người mình sắp cưới được biết và phải thoả thuận rõ ràng về quyền lợi và nghĩa vụ giữa đôi bạn và với phía bên kia.

d- Hiển nhiên chối bỏ đức tin Công Giáo
Sự chối bỏ đức tin Công Giáo, trong trường hợp này phải là hiển nhiên. Sự bê trễ, không thực hành đạo, chưa kể là chối bỏ đức tin hiển nhiên.
Do sự tôn trọng quyền kết hôn và tự do tín ngưỡng của mọi người, Giáo Hội không đặt một ngăn trở tiêu hôn hay cấm hôn hoàn toàn đối với người hiển nhiên chối bỏ đức tin Công Giáo. Đấng Bản Quyền địa phương có thể cho phép họ được kết hôn khi có lý do chính đáng và thấy cần thiết.
Bản Quyền chỉ cho phép kết hôn, khi bên Công Giáo phải cam kết và hứa cố gắng hết sức tránh mọi nguy hiểm cho đức tin, cố gắng rửa tội và giáo dục con cái, giống như điều kiện đòi hỏi đối với kết hôn khác đạo hay hỗn hợp (đ. 1125).

e- Kết hôn bất hợp luật nhưng hữu hiệu
Những trường hợp cần phải có phép của Đấng Bản Quyền nói trên (đ. 1071), nếu cử hành mà không xin phép thì hôn nhân cử hành bất hợp luật nhưng vẫn hữu hiệu.

Ví dụ, không có phép mà vẫn cử hành cho người nam dưới 20 tuổi, thì hôn nhân bất hợp luật nhưng vẫn thành sự.
Tuy nhiên, sự đòi có phép của các trường hợp của điều 1071§1 cũng có thể được miễn trừ trong những "trường hợp cần thiết". Do đó, khi xảy ra trường hợp cần thiết thì có thể không cần xin phép. Ví dụ: khi mọi sự chuẩn bị kết hôn đã sẵn sàng mới khám phá ra rằng cần phải có phép, nhưng lại không thể liên lạc được với Đấng Bản Quyền, thì khi đó có thể cử hành chứng hôn mà không buộc phải xin phép.


3.6. Cấm kết hôn
Trong một trường hợp đặc biệt, Đấng Bản Quyền địa phương có thể cấm những người thuộc quyền mình đang ở bất cứ nơi nào và mọi người hiện đang cư ngụ trong địa hạt của mình không được kết hôn, nhưng chỉ trong một thời gian mà thôi vì một lý do nghiêm trọng và bao lâu lý do ấy còn kéo dài (đ. 1077§1).

a- Thẩm quyền cấm kết hôn
Đấng Bản Quyền địa phương có thể cấm (vietare) kết hôn vì một lý do nghiêm trọng. Điều cấm kết hôn này không phải do luật định, nhưng do quyết định của Đấng Bản Quyền, thực hiện do sự suy xét khôn ngoan trong hành vi lãnh đạo. Luật này như một bổ túc cho những luật kiểm soát và ngăn cản việc kết hôn, như được thấy ở điều 1071: người vô gia cư, không đăng ký kết hôn dân sự được, người đang mắc nghĩa vụ tự nhiên…, hoặc như điều 1124 về kết hôn hỗn hợp, hoặc những trường hợp mắc ngăn trở tiêu hôn mà Giáo Luật hay giáo quyền không cho miễn chuẩn.

b- Giới hạn cấm kết hôn
Điều 1077§1 quy định Đấng Bản Quyền có quyền cấm kết hôn đối với người thuộc quyền và mọi người hiện đang cư ngụ trong địa hạt của mình, nhưng chỉ giới hạn trong một thời gian. Việc cấm kết hôn chỉ áp dụng cho từng trường hợp riêng lẽ, không được áp dụng chung. Giáo Luật không cho phép Đấng Bản Quyền thiết lập một luật cấm hôn hay tiêu hôn cho dù chỉ trong giáo phận riêng của ngài, chỉ có quyền bính tối cao của Giáo Hội mới có quyền này (đ. 1075§1).
Vì vậy, cha quản xứ không được phép đặt thêm quy định như những luật cấm kết hôn.

Nên lưu ý, việc ban hành những quy định về điều kiện kết hôn như: thời gian học giáo lý, số lượng kinh phải thuộc lòng, thời gian phải đăng ký trước kết hôn... quá mức nào đó, có thể trở thành việc ban hành, bởi cha xứ, một luật cấm kết hôn, vi phạm những điều 1058, 1075, 1077.

3.7. Một số quy định hôn nhân theo luật dân sự
Luật Hôn Nhân và Gia Đình của Việt Nam ban hành 19-06-2014, có hiệu lực 01-01-2015 có những quy định sau đây:

3.7.1. Cấm các hành vi:

Điều 5 khoản 2 cấm các hành vi sau:
a) Kết hôn giả tạo, ly hôn giả tạo;
b) Tảo hôn, cưỡng ép kết hôn, lừa dối kết hôn, cản trở kết hôn;
c) Người đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người đang có chồng, có vợ;
d) Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời; giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa người đã từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, cha chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, cha dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng;
đ) Yêu sách của cải trong kết hôn;
e) Cưỡng ép ly hôn, lừa dối ly hôn, cản trở ly hôn;
g) Thực hiện sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản vì mục đích thương mại, mang thai hộ vì mục đích thương mại, lựa chọn giới tính thai nhi, sinh sản vô tính;
h) Bạo lực gia đình;
i) Lợi dụng việc thực hiện quyền về hôn nhân và gia đình để mua bán người, bóc lột sức lao động, xâm phạm tình dục hoặc có hành vi khác nhằm mục đích trục lợi.

3.7.2. Điều kiện kết hôn
Điều 8 quy định những điều kiện kết hôn:

1. Nam, nữ kết hôn với nhau phải tuân theo các điều kiện sau đây:
a) Nam từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên;
b) Việc kết hôn do nam và nữ tự nguyện quyết định;
c) Không bị mất năng lực hành vi dân sự;
d) Việc kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn theo quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 2 Điều 5 của Luật này.
2. Nhà nước không thừa nhận hôn nhân giữa những người cùng giới tính.

----------------------------------
 
 Bài viết được trích từ quyển
LÊ NGỌC DŨNG, Cẩm Nang Mục Vụ Giáo Luật Bí Tích Hôn Nhân, NXB Tôn Giáo, Nha Trang 2017.
------------------------------------
 
 

[1] Cần phân biệt giữa hôn nhân được "tháo gỡ" và hôn nhân "bất thành". Tháo gỡ có ý nói đến sự cho tháo gỡ dây ràng buộc hôn phối của một hôn nhân đã thành sự. Ví dụ, hôn nhân không là bí tích được tháo gỡ nhờ đặc ân Thánh Phaolô, nhờ đặc ân Đức Tin; hôn nhân chưa hoàn hợp được tháo gỡ bởi Đức Giáo Hoàng. Bât thành có ý nói là đã chưa được thành lập một cách hữu hiệu. Ví dụ, hôn nhân được tòa án hôn phối tuyên bố là vô hiệu hay bất thành.
[2] Khi ra khỏi hàng giáo sĩ, những nhiệm vụ và quyền lợi của hàng giaó sĩ bị chấm dứt, nhưng chức thánh vẫn còn. Sau đó, nếu được chuẩn ngăn trở chức thánh thì được kết hôn hữu hiệu. Lúc đó, chức thánh vẫn còn nhưng mất các năng quyền. Tuy nhiên, vẫn có năng quyền giải tội cho người nguy tử, chiếu theo điều 976.
[3] Bản Việt Ngữ hiện hành dịch điều 1074: "Ngăn trở được coi là công khai khi có thể chứng minh ở toà ngoài; đối lại là ngăn trở kín đáo"; x. J.P. BEAL et alii, New Commentary…, 1158; L. SABBARESE, Il matrimonio canonico nell ordine della natura e della grazia. Commento..., UUP, Città del Vaticano 2002, 393.
[4] Vì lý do này, xin chuyển chữ "ngăn trở kín đáo" thành chữ "ngăn trở tiềm ẩn".
[5] Phải chấp nhận rằng ngôn ngữ được hình thành theo thói quen, dù nhiều khi thiếu hợp lý. Trong ngôn ngữ Việt Nam cả hai chữ miễn chuẩn đi với nhau để bổ túc ý nghĩa cho nhau, tương tự như nói: cấm không được làm…. Hai chữ này không loại trừ nhau. Là sai lầm khi lý luận cho rằng miễn chuẩn là hành vi miễn đi sự chuẩn, tức là không chuẩn; hoặc cấm không được làm tức là được làm.
[6] Đấng Bản Quyền (Ordinarius) có quyền hành pháp và là thường quyền nên cũng được gọi là Đấng Thường Quyền. 
[7] Nếu miễn chuẩn thực hiện trong bí tích Giải Tội thì không được ghi sổ, do có nguy cơ vi phạm ấn tích tòa Giải Tội.

_________________________

GHI NHỚ :

1. H. Để Bí tích Hôn phối thành sự phải có những điều kiện nào?

T. Phải có bốn điều kiện này:
- Một là một nam một nữ đã rửa tội.
- Hai là có tự do kết hôn, không bị ép buộc cũng không bị ngăn trở bởi luật tự nhiên hoặc luật Hội Thánh
- Ba là phải bày tỏ sự ưng thuận kết hôn.
- Bốn là cử hành theo thể thức của Hội Thánh.

2. H. Ngăn trở hôn phối là gì?

T. Ngăn trở hôn phối là những hoàn cảnh hoặc trường hợp làm cho cuộc phôn phối không thành sự hoặc bất hợp pháp.

3. H. Có bao nhiêu ngăn trở hôn phối?

T. Có 12 ngăn trở sau đây:
- Một là chưa đủ tuổi kết hôn
- Hai là bất lực, không thể sinh hoạt vợ chồng.
- Ba là còn bị ràng buộc bởi hôn phối trước.
- Bốn là khác tôn giáo.
- Năm là chức thánh.
- Sáu là khấn dòng.
- Bảy là bắt cóc.
- Tám là tội mưu sát phối ngẫu.
- Chín là có họ máu.
- Mười là có họ kết bạn.
- Mười một là công hạnh.
- Mười hai là pháp tộc.

4. H. Khi mắc ngăn trở thì phải làm gì?

T. Phải xin phép chuẩn. Tuy nhiên, có những ngăn trở Hội Thánh cũng không thể miễn chuẩn được, đó là các trường hợp:
- Một là bất lực,
- Hai là còn bị ràng buộc bởi hôn phối trước.
- Ba là có họ máu theo hàng dọc.
- Bốn là có họ máu hai bậc theo hàng ngang.

5. H. Vì sao sự ưng thuận kết hôn là yếu tố cần thiết làm nên hôn nhân?

T. Vì sự ưng thuận này nối kết hai vợ chồng lại với nhau và được thể hiện trọn vẹn khi hai người “trở nên một xương một thịt”. Không một quyền hành nào của loài người có thể thay thế sự ưng thuận này. Thiếu sự tự do này, cuộc hôn nhân sẽ không thành.

6. H. Những trường hợp nào thiếu sự tự do ưng thuận kết hôn?

T. Những trường hợp sau đây:
- Một là không có đủ trí khôn.
- Hai là thiếu trầm trọng trí phán đoán về những quyền lợi và nghĩa vụ chính yếu của hôn nhân.
- Ba là vì tâm thần không thể đảm nhận những nghĩa vụ chính yếu của hôn nhân.
- Bốn là vô tri, không biết hôn nhân là gì.
- Năm là lầm lẫn về người, hoặc về phẩm cách của người phối ngẫu.
- Sáu là lường gạt.
- Bảy là giả vờ ưng thuận, nhưng thực sự không muốn.
- Tám là ưng thuận với điều kiện về tương lai.
- Chín là ưng thuận vì bạo lực hoặc vì sợ hãi.

4 GỢI Ý SUY NGHĨ :

1. Vì sao Hội Thánh lại có những điều luật về Hôn nhân? Đâu là mục đích của những điều luật đó?
2. Vì sao trong việc lập gia đình, Hội Thánh nhấn mạnh khía cạnh tự do ưng thuận?
3. Phải chăng Hội Thánh có thể miễn chuẩn mọi ngăn trở hôn phối? Tại sao?

4 CẦU NGUYỆN :

Lạy Chúa, chúng con cảm tạ Chúa, vì Chúa hằng yêu thương chúng con. Xưa kia Chúa đã ban lề luật cho dân Israel, để giúp họ sống trung thành với giao ước, xứng đáng là dân Chúa. Chúa đã mời gọi chúng con bước vào đời sống hôn nhân và gia đình, để làm chứng cho tình yêu của Chúa, và Chúa đã ban cho chúng con Hội Thánh, để hướng dẫn chúng con. Xin giúp chúng con biết nghe theo lời giáo huấn của Hội Thánh, để cùng nhau xây dựng một gia đình hạnh phúc như ý Chúa muốn. Amen.
 
Sưu tầm

Tổng số điểm của bài viết là: 0 trong 0 đánh giá
Click để đánh giá bài viết

Những tin mới hơn

Những tin cũ hơn